بررسی رخساره‌شناسی و محیط تشکیل توالی‌های آتشفشانی کوه چهل‌تن، واقع در جنوب باختر بردسیر (استان کرمان)

بخشی از مجموعه‌ آتشفشانی هزار (نوار ارومیه-دختر) با سن ائوسن، در کوه چهل‌تن، در جنوب باختر شهرستان بردسیر واقع در استان کرمان رخنمون یافته است. این بخش شامل تناوبی از گدازه، پیروکلاستیک و اپی‌کلاستیک است که توسط توده‌های نفوذی گابرویی و دیوریتی و دایک‌ها قطع شده است. گدازه‌ها شامل آندزیت و بازالت هستند و برش‌های آتشفشانی، آگلومراها، ایگنیمبریت‌ها و توف‌های ریزدانه، پیروکلاستیک‌ها را تشکیل داده‌اند. اپی‌کلاستیک‌ها نیز شامل ماسه‌سنگ و کنگلومرا بوده و گسترش بسیار زیاد و لایه‌بندی ظریف و منظم دارند. تناوب بین گدازه‌ها و نهشته‌های پیروکلاستیک و اپی‌کلاستیک در کوه چهل‌تن، نشان می‌دهد که در این منطقه فعالیت‌های آتشفشانی به صورت دوره‌ای رخ می‌داده و آتشفشان‌ها از نوع استراتوولکان بوده‌اند.در زمان توقف فعالیت‌های شدید آتشفشانی، رسوب‌گذاری واحد‌های اپی‌کلاستیک صورت گرفته است. به نظر می‌رسد که سنگ‌های آتشفشانی کوه چهل‌تن، محصول فوران‌های انفجاری از نوع ولکانین و در بعضی موارد پلینین هستند و یکی از دلایل ستبر شدن توالی‌ها در این منطقه می‌تواند فرونشینی مداوم کف حوضه، همزمان با فوران‌های آتشفشانی باشد. شواهد صحرایی مانند نبود ناپیوستگی و خاک‌های قدیمی بین نهشته‌ها نشان می‌دهند که فاصله زمانی زیادی بین فوران‌ها وجود نداشته است. ویژگی‌های ژئوشیمیایی گویای آن است که گدازه‌ها احتمالاً منشأ یکسانی دارند و تحول ماگماهای سازنده‌ گدازه‌هاعمدتاً  تحت تأثیر تبلور تفریقی صورت گرفته و آلایش پوسته‌ای، نقش کم‌رنگ‌تری در تحول آنها ایفا کرده است، به طوری‌که گدازه‌های آندزیت منطقه در اثر تبلور تفریقی بازالت‌ها ایجاد شده و در هنگام صعود به سطح زمین، توقف طولانی مدت نداشته‌اند.